O castro de Albarellos

Desde fai algún tempo e con escasos detalles, se viña comentando, de pais a fillos, que na localidade de Albarellos existira un castro celta, conservándose soamente os recordos do nome de predios dedicadas a hortas, así como dalgunhas fontes nas que igualmente perdura o nome de “Castro” ou de certos signos, zanjas ou murallas ruinosas. No grafico pódese ver o emprazamento do castro.
Por persoas especializadas, realizáronse certas comprobacións para confirmar a procedencia e orixes duns determinados signos, achados nun montículo na parte alta do pobo de Albarellos, nun lugar coñecido por Eidos do Castro e do Pombal”, próximas ao predio do destro parroquial, dando por resultado corresponder a un castelo da cultura celta.

Co fin de ampliar detalles, iniciáronse novas investigacións, as que despois de certos sacrificios e desvelos, culminaron coa confirmación da existencia dun poboado celta construído no s. VI a. de C.

Como anteriormente se comentou os castros celtas eran construcións en certas altitudes para dominar amplos vales; debidamente estaban fortificados con murallas de terra ou pedra e cando as circunstancias do terreo esixíano, en parte ou na súa totalidade, podían estar defendidos por medio de amplas zanjas.

No seu interior se atopaban a poboación formada por cabanas, que ben podían estar construídas en forma rectangular, cadradas ou circulares, dentro dun reducido espazo, que utilizaban soamente para resgardarse do frió, da chuvia ou da neve, así como para os momentos das súas intimidade. Por regra xeral, os castros estaban sempre próximas aos ríos ou en lugares onde os mananciais de auga era permanente en calquera época do ano e a súa volta estivese ben repoboado de árbores cupulíferos ou doutras plantas comestibles e abundante a caza para poder subsistir.

Todos estes beneficios, reuníaos o poboado instalado no lugar próximo ao actual pobo de Albarellos, que polos detalles que a continuación se han de mencionar, foron poucos os restos que quedaron para dar un perfecto testemuño da súa existencia.

Polo bosquexos que se acompaña, pode o lector decatarse dunha ampla liña que salienta nun determinado espazo, a cal indica a situación por onde bordaba a muralla de defensa dun poboado celta, construído sobre o século VI a. de C., describíndoo do seguinte modo:

Dos estudos realizaos e das averiguaciones efectuadas, deron unha garantía da súa existencia e composición, que se representa no plano formalizado para tal efecto.

Pola parte do Norte e Oeste, se atopaba protexido por unha ampla cómaro duns 2,50 m. de largo por 3,00 m. de alto, construída polos seus primitivos poboadores; polo Sur e polo Este, defendido por unha muralla de pedra; no seu interior a poboación cos seus correspondentes cabanas e polo nacente, nunhas penas planas en forma de lastras, o lugar de celebración dos seus ritos espirituais, segundo uns signos atopados. Pola súa vez dispoñía de catro fontes, con abundancia de auga en calquera época do ano, algunha delas, hoxe coñecidas por fontes do castro. Os seus territorios inmediatos, ofrecían as suficientes garantías de subsistencia, ao encontrarse certas montes con abundancia de árbores cupulíferos como os castiñeiros, alcornoques, encinares, robledas e moitos máis produtores de froitos comestibles, entre os que salientaban a caza, así como o seu val, onde explotaban a agricultura e a serra de Meda, onde buscaban os xacementos para extraer certos minerais, especialmente o estaño.

Actualmente, polo Norte consérvase parte do cómaro, a que utilizan os veciños de Albarellos como camiño, denominado “Ou Piñeiro” e na parte máis alta a fonte, hoxe reformada e coñecida como “Mina do Castro”; polo sur atópase o predio do destro parroquial, debidamente pechada cun muro de pedra, sacada no seu día, das murallas do Castro, así como unha fonte que pertenceu a dita castelo, actualmente modificada cunhas paredes de cantaría, da época da fundación da Igrexa Parroquial de Santiago de Albarellos; polo Este atópanse unhas casas habitadas, propiedade de Jesús Barreira, Jesús Rodríguez, Manuela Fernández, Manuel Nieto, Jesusa San Martín casa parroquial e adro da Igrexa e polo Oeste, o cómaro de defensa, utilizada como camiño do que parten a corredoira do Castro, das Hidalgas e do Pombal; no principio deste cómaro, atópanse os predios do “Pombal”, nome que lle vén por haber existido un pombal, construído con pedras de certas chabolas do castro celta, que perdurou do ano 1500 ao ano 1650; o mencionado pombal, estaba ocupado por unha clase de aves coñecidas como “pombas ladroas” que atraían a outras pombas bravas, chamadas “pombas” e de aí naceu este nome do “Pombal”, pero a finais do ano 1650, é nomeado o primeiro Cura de Albarellos, Abad D. Juan Lozano, e como estas aves causaba moito dano aos froitos do predio do destro, foi causa de desaparecer dito pombal e perdurar o seu nome do “Pombal”, onde posteriormente construíronse varias hortas e súas paredes facíanse coas pedras das cabanas e muros da expresada castelo, existindo varios propietarios deste territorio, figurando na parte máis alta uns predios propiedade de Rosa San Martín e de Manuel Justo Fernández, que adquiriron posteriormente á desaparición do pombal.

Na parte máis alta do cómaro do lado norte, atópase a “Fonte do castro”, a cal a principios do século XX, foi ampliada e máis tarde pechada con pedra e porta tipo cancela de ferro para evitar guindásense obxectos xa que as súas augas eran trasladadas por medio dunha tubería a unha fonte para servizo do pobo, instalada inmediata á vivenda de Jesús Barreira. Pola parte superior desta fonte, hoxe mina do castro, pasa o camiño de Piñeiro e Lamelas rodeándolle as hortas de Faustino, Porfirio e prado coñecido polo de Jesús Ruximán.

Ao Sueste do Castro se constrúo a actual Igrexa parroquial, erguida sobre a antigua ermida de Santiago do século IX d. de C. e o seu emprazamento orixinou o barrio da Igrexa e máis tarde co Barreiro, casas do Barrio e Rúa dá Fonte, formaron o pobo.